پاول نیومن کبیر و بی ناقص. روحت شاد.

Shahkar

اوّل شرح مختصری درباره عنوان فیلم؛ این فیلم در ایران با نام «بیلیاردباز» مشهور بوده و عنوان «کلاهبردار» برازنده نیست. امّا واژه Hustler دو معنی دارد که هر دو در اینجا مدّ نظر است. به کسی که خودش را در قمار ضعیف و نابلد جلوه می‌دهد و وقتی مایه شرط‌بندی سنگین شد خودش را رو می‌کند و همه را آسان می‌برد در فارسی «مُفت‌بَر» می‌گویند. در اصطلاح آمریکایی‌اش امّا کسی که در کسب و کارش مدام تکاپو کند و جان بکند و سگ‌دو بزند را hustler می‌گویند. و شخصیّت اصلی فیلم هر دو این‌هاست. امّا ترجمه نزدیک به همه این مفاهیم همان «مُفت‌بَر» است چون کیفیّتی کنایی دارد (هیچ کس مفت نمی‌برد و کسی که گمان می‌کند مفت می‌برد بازنده اصلی است) و در معنای اصلی نیز شامل احوال و اعمال شخصیّت‌های دیگر فیلم نیز می‌شود. فیلمی بسیار سنجیده در تمامی اجزاء. رابرت راسن در دو فیلم آخرش، «مفت‌بَر» و «لیلیث»، به پختگی می‌رسد و یأس‌ها و تلاش‌ها و شکست‌ها و جست‌وجوی معنی و چیستی خویشتن در سال‌های بحران روحی پس از جنگ دوّم جهانی را با فضایی سرد امّا پرالتهاب نمایش می‌دهد. اگر مرگ زودهنگام از این بیش رخصت زیستن و دیدن و ساختن داده بودش، شاید حالا نام وی بیش از بسیاری کارگردانان در یادها باقی بود.